-
1 arx
arx, arcis, f. [arx ab arcendo, quod is locus munitissimus rubis, a quo facillime possit hostis prohiberi, Varr. L. L. 5, § 151 Müll; cf. Serv. ad Verg. A. 1, 20; Isid. Orig. 15, 2, 32; Doed. Syn. IV. p. 428; v. arceo], a stronghold, castle, citadel, fortress, akropolis; in Rome, the Capitolium.I.A.. Lit.: arce et urbe orba sum, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 114 Müll.): optumates, Corinthum quae arcem altam habetis, id. ap. ejusd. Fam. 7, 6: edicite per urbem ut omnes qui arcem astuque accolunt, cives, etc.; Att. ap. Non. p. 357, 14:B.Illa autem in arcem [hinc] abiit,
Plaut. Bacch. 4, 8, 59; so id. Ps. 4, 6, 2:In arcem transcurso opus est,
Ter. Hec. 3, 4, 17:Condere coeperunt urbīs arcemque locare,
Lucr. 5, 1107:arcis servator, candidus anser,
id. 4, 683:munire arcem,
Cic. Pis. 34 fin.:cum Tarento amisso arcem tamen Livius retinuisset,
id. de Or. 2, 67, 273: arx intra moenia in immanem altitudinem edita; Liv. 45, 28:arx Sion,
Vulg. 2 Reg. 5, 7:arx Jerusalem,
ib. 1 Macc. 13, 49:Romana,
Liv. 1, 12:Capitolina,
id. 6, 20; cf. id. 3, 18:Sabinus arcem Capitolii insedit mixto milite,
Tac. H. 3, 69; Suet. Claud. 44 et saep. As the place on which auguries were received (cf. auguraculum):ut cum in arce augurium augures acturi essent,
Cic. Off. 3, 16, 66; so Liv. 1, 18 and 24.—Hence,Trop., defence, prolection, refuge, bulwark, etc.:C.Castoris templum fuit te consule arx civium perditorum, receptaculum veterum Catilinae militum, castellum forensis latrocinii,
Cic. Pis. 5, 11:haec urbs, lux orbis terrarum atque arx omnium gentium,
id. Cat. 4, 6; cf. id. Agr. 1, 6, 18:Africa arx omnium provinciarum,
id. Lig. 7, 22:Stoicorum,
id. Div. 1, 6, 10:arx finitimorum, Campani,
Liv. 7, 29; 37, 18:tribunicium auxilium et provocationem, duas arces libertatis tuendae,
id. 3, 45:arx ad aliquid faciendum,
id. 28, 3:eam urbem pro arce habiturus Philippus adversus Graeciae civitates,
id. 33, 14; Flor. 3, 6, 5:quasi arx aeternae dominationis,
Tac. A. 14, 31.—As the abode of tyrants, a poet. designation of tyranny (cf. Ascon. ad Cic. Div. in Caecil. 5), Claud. IV. Cons. Hon. 293 Heins.:D.cupidi arcium,
Sen. Thyest. 342; cf. id. Contr. 4, 27:non dum attigit arcem, Juris et humani culmen,
Luc. 7, 593 Corte; cf. id. 8, 490, and 4, 800; Tert. Apol. 4.—Prov.:II.arcem facere e cloacā,
to make a mountain of a mole-hill, Cic. Planc. 40.—Since castles were generally on a height, meton., a height, summit, pinnacle, top, peak (usu. poet. and in Aug. and postAug. prose), lit. and trop.A.Lit.:2.summā locum sibi legit in arce,
upon the extreme height, Ov. M. 1, 27; cf. id. ib. 12, 43. —So,In partic.a.Of mountains:b.Parnasi constitit arce,
Ov. M. 1, 467:arce loci summā,
id. ib. 11, 393:Rhipaeae arces,
Verg. G. 1, 240:flērunt Rhodopeïae arces,
id. ib. 4, 461:septemque unā sibi muro circumdedit arces,
id. ib. 2, 535:primus inexpertas adiit Tirynthius arces, i. e. Alpes,
Sil. 3, 496; cf. Drak. ad id. 15, 305; Val. Fl. 3, 565:impositum arce sublimi oppidum cernimus,
Petr. 116; cf. id. 123, 205, and 209.—Of houses built on an eminence, Petr. 121, 107, and 293.—c.Of the citadel of heaven:d.quae pater ut summā vidit Saturnius arce,
Ov. M. 1, 163:summam petit arduus arcem,
id. ib. 2, 306:sideream mundi qui temperat arcem,
id. Am. 3, 10, 21.—Of the heavens themselves: aetheriae [p. 170] arces, Ov. Tr. 5, 3, 19:e.arces igneae,
Hor. C. 3, 3, 10:caeli quibus adnuis arcem,
Verg. A. 1, 250; cf. id. ib. 1, 259.—Of temples erected on an eminence:f.dexterā sacras jaculatus arces,
Hor. C. 1, 2, 3.—Of the head:B.arx corporis,
Sen. Oedip. 185; Claud. IV. Cons. Hon. 235.—Trop., height, head, summit, etc. (rare):celsā mentis ab arce,
Stat. S. 2, 2, 131:summae laudum arces,
Sil. 13, 771; Sid. Carm. 2, 173:ubi Hannibal sit, ibi caput atque arcem totius belli esse,
head and front, Liv. 28, 42:arx eloquentiae,
Tac. Or. 10. -
2 arx
arcis f. [одного корня с arceo ]1) укреплённый замок, крепость, цитадель, акрополь, кремль ( munire arcem C)a. Romana L — римский кремль (вначале юго-зап. часть Капитолийского холма, впоследствии весь холм с крепостью и Капитолием)de arce capta Capitolioque occupato nuntii veniunt L — поступают сообщения о том, что крепость взята, а Капитолий занятarcem facere e cloacā погов. C — делать из клоаки цитадель (ср. «из мухи слона»)2) оплот, твердыняhaec urbs, lux orbis terrarum atque a. omnium gentium C — этот город, светоч мира и оплот всех народов3) небесная твердь, заоблачные высоты, небо (a. siderea, arces aethereae O; arces igneae H; a. caeli VF)4) высота, вершина, тж. гора или холм ( Parnassi O)5) убежище, прибежище, защитаCastoris templum fuit a. civium perditorum C — храм Кастора служил убежищем для преступных членов общества6) местопребывание, резиденция, центр, средоточиеubi Hannibal, ibi caput atque a. totius belli L — где Ганнибал, там руководство и центр всей войны7) высшая точка, верх, вершина ( eloquentiae T)
См. также в других словарях:
Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français